Coraz więcej problemów zdrowotnych kobiet wynika z zaburzeń hormonalnych. Głównymi graczami są estrogeny, testosteron i progesteron. Do tej trójki dołączyły hormony tarczycy, kortyzol i DHEA. Hormony te biorą udział w rozwoju typowych schorzeń dotykających kobiety, takich jak mięśniaki macicy, endometrioza i PCOS. Toksyny środowiskowe, na które kobiety są codziennie narażone (nawet w małych dawkach), zmieniają (zaburzają) funkcjonowanie organizmu. Najczęściej toksyny podszywające się pod hormony występują w naszej żywności, wodzie, kosmetykach, produktach do czyszczenia i pielęgnacji. Badania udowodniły związek pomiędzy toksynami a zmianami hormonalnymi kobiet. Głównymi winowajcami są bisfenole, ftalany, pestycydy i niektóre metale ciężkie. Ważne jest, abyśmy zrozumieli związek pomiędzy toksynami a problemami hormonalnymi u kobiet. Pozwoli to zapobiegać i leczyć takie schorzenia jak np. mięśniaki. Mięśniaki gładkie macicy, zwane także mięśniakami macicy, są schorzeniem wywołanym estrogenami, na które cierpi wiele kobiet na całym świecie. Są to łagodne rozrosty komórek mięśni gładkich mięśniówki macicy. Występują najczęściej w wieku rozrodczym i ustępują w okresie menopauzy wraz ze spadkiem poziomu estrogenów. Mięśniaki stanowią większość histerektomii wykonywanych w klinikach. Ale nie wszystkie mięśniaki powodują objawy lub wymagają operacji. Zwykle stają się problemem, gdy ich lokalizacja powoduje obfite krwawienie lub plamienie, a sama ich obecność wpływa na jakość życia kobiety. Mogą być zlokalizowane w mięśniowej ścianie macicy, zwanej śródścienną, tuż pod błoną surowiczą macicy (podsurowicą) i pod endometrium (podśluzówkową). Niektóre są szypułkowe, co oznacza, że pozostają połączone z macicą łodygą. 1,2 Mięśniaki reagują hormonalnie zarówno na estrogen, jak i progesteron. W literaturze opisano czynniki ryzyka i należą do nich: - wczesna pierwsza miesiączka - nierodność - okres okołomenopauzalny - spożywanie alkoholu - stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych - hormonalną terapię zastępczą Estrogen może indukować ich wzrost, co da się zauważyć podczas ciąży. Uważa się, że estrogen może stymulować wytwarzanie receptorów progesteronu w mięśniówce macicy; a następnie progesteron stymuluje produkcję czynników wzrostu powodujących wzrost mięśniaków. Dokładny mechanizm, na razie nie jest jeszcze poznany. Jednakże wpływ substancji chemicznych zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego jest dość dobrze przeanalizowany i opisany w literaturze medycznej. Bisfenol-A (BPA) BPA to znana substancja chemiczna zaburzająca funkcjonowanie układu hormonalnego, występująca w powłoce konserw, puszkach po napojach gazowanych i piwie, plastikowych butelkach po napojach wielokrotnego użytku (poliwęglan nr 7), uszczelniaczach dentystycznych i papierowych paragonach z kas fiskalnych. Kobiety są narażone codziennie, nie rozumiejąc, jaki wpływ ma to na zdrowie hormonalne. Niedawne badanie mierzące stężenie BPA w moczu u prawie 500 kobiet z mięśniakami w porównaniu z kobietami bez mięśniaków wykazało, zdecydowanie większą ilość BPA w ich organizmach.3 Ilość BPA w moczu było wyższe u kobiet z mięśniakami w porównaniu do kobiet bez mięśniaków. Badania próbujące określić mechanizm działania BPA na wzrost i rozwój mięśniaków wykazały, że BPA sprzyja wzrostowi komórek mięśniaków i ekspresji receptora estrogenowego alfa (ERa), insulinopodobnego czynnika wzrostu-1 (IGF-1) i czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF).4 Niektóre badania dotyczące związku między BPA a mięśniakami dają niespójne wyniki. I tak, w badaniu przeprowadzonym w 2013 roku dotyczącym poziomu BPA i mięśniaków wykazano, że nie ma różnic w poziomie BPA we krwi wśród kobiet z mięśniakami i bez nich. Jednak w badaniu tym są pewne różnice statystyczne, im większy był mięśniak macicy, tym wyższy był poziom BPA.5 Ftalany Ftalany to związki zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego, obecne w wielu produktach. Stosuje się je w podłogach winylowych, odzieży z tworzyw sztucznych i artykułach gospodarstwa domowego. Znajdziemy je w płaszczach przeciwdeszczowych, mydłach, szamponach, lakierach do włosów, paznokci, a nawet zabawkach dla dzieci. Występują praktycznie we wszystkim, co ma zapach: perfumach, dezodorantach, detergentach do prania itp. Trudno jest ich uniknąć i trudniej zidentyfikować na etykiecie, ponieważ występuje w wielu postaciach, w tym DBP (ftalan dibutylu), DINP (ftalan diizononylu), DEP (ftalan dietylu), DEHP (ftalan di2-etyloheksu), DMP (ftalan dimetylu), BBP (ftalan benzylu butylu), DNOP (ftalan di-nokilu) i DIDP (ftalan diizodecylu). Ftalany są powiązane z wieloma schorzeniami hormonalnymi, w tym mięśniakami macicy. W niewielkim badaniu przeprowadzonym w 2016 r. oceniano stężenie 16 metabolitów ftalanów w moczu u 57 kobiet z mięśniakami macicy i bez nich. DEHP było istotnie powiązane z mięśniakami.6 Drugie małe badanie przeprowadzone w 2016 r. ponownie wykazało związek ftalanów z mięśniakami. Stężenie monoestrów ftalanów MiBP, MnBP, MEHP, MEHHP, MECPP, DEHP i DBP w moczu było podwyższone u kobiet z mięśniakami w porównaniu z grupą kontrolną.7 Co prawda były to małe badania, ale wskazujące, że jest coś na rzeczy. Jedno z większych badań przeprowadzono w 2010 roku. Analizowano cztery metabolity ftalanów w moczu w odniesieniu do mięśniaków macicy wśród 1227 kobiet w wieku 20–54 lat. Badanie to wykazało związek pomiędzy metabolitem ftalanu DBP, MBP, a mięśniakami macicy.8 Trwałe zanieczyszczenia organiczne (TZO) Do trwałych zanieczyszczeń organicznych zaliczają się chemikalia stosowane jako rozpuszczalniki przemysłowe lub smary oraz ich produkty uboczne, takie jak polichlorowane bifenyle (PCB), polibromowane bifenyle (PBB) i dioksyny. Do tej grupy zaliczają się także pestycydy, takie jak metoksychlor, chloropiryfos i dichlorodifenylotrichloroetan (DDT). Wiele TZO to znane związki zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego, zmieniające funkcję lub syntezę hormonów i mogące wiązać się z receptorami estrogenowymi, wpływając na stany o podłożu hormonalnym. W badaniu z 2015 r. analizowano związek między trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi a mięśniakami. Próbki tkanki tłuszczowej i surowicy od 473 kobiet z mięśniakami wykazały związek między mięśniakami a dichlorodifenylodichloroetylenem (DDE), metabolitem DDT i polichlorowanymi bifenylami (PCB).9 Obecnie kobiety są narażone na działanie DDT i PCB głównie poprzez dietę. Kadm Kadm będący metalem ciężkim jest powiązany z rozwojem i postępem mięśniaków. Kobiety są narażone na kadm głównie poprzez palenie papierosów, wodę i dietę. Dietetyczne źródła kadmu obejmują owoce morza (zwłaszcza skorupiaki), ryż i nieorganiczne zielone i korzeniowe warzywa liściaste. Od dawna wiadomo, że kadm jest metalem zaburzającym gospodarkę hormonalną. Może wiązać się z receptorem estrogenowym alfa, zwiększając jego ekspresję i niegenomowymi szlakami sygnałowymi, takimi jak kinaza białkowa aktywowana mitogenami (MAPK). Wiemy również, że kadm ma działanie estrogenne na żeńskie narządy rozrodcze.10 Badania łączące mięśniaki i kadm dają niespójne wyniki, a metoda badania metali ciężkich wydaje się wyjaśniać niektóre różnice. Na przykład badanie przeprowadzone w 2014 r. z udziałem 473 kobiet z mięśniakami w porównaniu z kobietami bez mięśniaków wykazało związek między zawartością kadmu we krwi pełnej, ale nie poziomem kadmu w moczu.11 I choć uważa się, że poziom kadmu w moczu jest najlepszym sposobem wykazania pomiaru kadmu w organizmie, to nie zawsze odzwierciedla on istotę sprawy. Wykazano, że kadm indukuje wzrost wrażliwych na estrogen ludzkich komórek mięśniaków macicy. Niedawne badania wykazały, że niski poziom kadmu może indukować proliferację komórek w komórkach mięśniaków macicy reagujących na estrogen.12 Ustalono również, że mechanizm działania polega na aktywacji szlaku MAPK, a nie na bezpośrednich interakcjach z receptorami estrogenowymi α i receptorami estrogenowymi β. W miarę przeprowadzania większej liczby badań mechanizm działania staje się coraz bardziej jasny. Podsumowując. Związki zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego są i będą coraz bardziej powszechne w naszym środowisku. Typowe toksyny obejmują bisfenol-A, ftalany, trwałe zanieczyszczenia organiczne i metale ciężkie, takie jak kadm. Toksyny te wywierają wpływ na zaburzenia hormonalne, przyczyniając się do problemów zdrowotnych kobiet lub je zaostrzając. Warto o tym wiedzieć i odpowiednio dobierać produkty najczęściej używane w gospodarstwach domowych oraz naturalne i wolne od toksyn kosmetyki.
