Glifosat jest najczęściej używanym herbicydem na świecie, który od lat budzi kontrowersje ze względu na możliwe skutki dla zdrowia. Choć początkowo uznawano go za bezpieczny dla ludzi, rosnąca liczba badań zaczyna podważać tę tezę, wskazując na potencjalne ryzyko związane z ekspozycją na tę substancję. Jedno z najnowszych badań, opublikowane w Journal of Neuroinflammation (2024), analizuje wpływ glifosatu na zdrowie mózgu oraz jego związek z neurodegeneracyjnymi chorobami, takimi jak choroba Alzheimera.
Dlaczego warto przyjrzeć się glifosatowi?
Glifosat niestety odgrywa znaczącą rolę w rolnictwie na świecie. Jego działanie polega na hamowaniu szlaku szikimowego – mechanizmu kluczowego dla przetrwania roślin i niektórych mikroorganizmów. W organizmach ssaków szlak ten nie występuje, co sugerowało, że glifosat jest dla nas nieszkodliwy. Jednak badania wykazują, że glifosat może wpływać na nasz organizm pośrednio – np. poprzez mikrobiom jelitowy, a także bezpośrednio, przenikając przez barierę krew-mózg.
Zespół naukowców z USA postawił sobie za cel zbadanie, czy glifosat może przyczyniać się do neurozapalnych procesów oraz patologii typowych dla choroby Alzheimera. Badania przeprowadzono na mysich modelach genetycznych 3xTg-AD, które są szeroko stosowane w badaniach nad Alzheimerem, ponieważ odzwierciedlają charakterystyczne zmiany w mózgu, takie jak obecność złogów beta-amyloidu (Aβ) i splątków neurofibrylarnych białka tau.
Wpływ glifosatu na mózg
Badanie obejmowało 13 tygodni codziennej ekspozycji myszy na różne dawki glifosatu, po których nastąpił sześciomiesięczny okres rekonwalescencji. Wyniki były zaskakujące i niepokojące. Nawet po długim czasie od zakończenia ekspozycji w mózgach myszy wykryto metabolit glifosatu – aminometylofosfonian (AMPA). Sugeruje to, że substancja ta może przenikać przez barierę krew-mózg i pozostawać w tkankach mózgowych przez długi czas.
Obecność AMPA wiązała się z szeregiem patologicznych zmian w mózgu. Myszy eksponowane na glifosat wykazywały zwiększoną akumulację beta-amyloidu, białka kluczowego dla rozwoju choroby Alzheimera. Złogi tego białka tworzyły się zarówno w hipokampie, jak i korze mózgowej – obszarach odpowiedzialnych za pamięć i funkcje poznawcze. Co więcej, zwiększyła się fosforylacja białka tau, prowadząca do powstawania splątków neurofibrylarnych, które zakłócają funkcjonowanie neuronów.
Zapalenie mózgu i zaburzenia poznawcze
Jednym z najbardziej istotnych odkryć był wpływ glifosatu na procesy zapalne w mózgu. W mózgach myszy zaobserwowano znaczący wzrost zarówno prozapalnych, jak i przeciwzapalnych cytokin – białek odpowiedzialnych za regulację reakcji odpornościowych. Przewlekły stan zapalny, szczególnie w mózgu, jest uważany za jeden z głównych czynników ryzyka rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, takich jak Alzheimer.
Wzrost poziomu cytokin, takich jak TNF-α czy IL-6, wskazuje na aktywację mikrogleju – komórek odpornościowych mózgu, które w nadmiarze mogą prowadzić do uszkodzeń neuronów. Myszy narażone na glifosat wykazywały także zwiększoną skłonność do zachowań lękowych oraz osłabione zdolności uczenia się i pamięci przestrzennej, co odzwierciedla typowe objawy neurodegeneracyjne.
Długofalowe konsekwencje
Badanie wykazało, że nawet po zakończeniu ekspozycji glifosat pozostawia trwałe ślady w organizmie. Oprócz zmian w mózgu, myszy eksponowane na glifosat miały podwyższony poziom cytokin zapalnych we krwi, co może sugerować ogólnoustrojowy stan zapalny. Przewlekłe zapalenie układowe, w połączeniu z procesami zachodzącymi w mózgu, może nasilać ryzyko chorób takich jak cukrzyca, otyłość czy schorzenia sercowo-naczyniowe.
Co istotne, wcześniejsze badania sugerowały, że glifosat i jego metabolity są szybko wydalane z organizmu. Wyniki tego badania podważają ten pogląd, pokazując, że AMPA może się gromadzić w mózgu, co rodzi pytania o długoterminowe ryzyko dla zdrowia ludzi.
Podsumowanie
Badanie dostarcza pierwszych dowodów na to, że glifosat może wywoływać trwałe zmiany w mózgu i przyczyniać się do progresji patologii związanych z chorobą Alzheimera. Obecność metabolitów w mózgu po długim okresie od zakończenia ekspozycji podkreśla potrzebę dalszych badań nad mechanizmami ich działania. W obliczu rosnącego stosowania glifosatu na całym świecie niezwykle ważne jest, aby lepiej zrozumieć jego wpływ na zdrowie i rozważyć wprowadzenie bardziej rygorystycznych regulacji. A w Polsce, podobnie jak w innych krajach Unii Europejskiej, przedłużono zezwolenie na stosowanie tego herbicydu do 2033 roku.
