Temat zaciskania i odcinania pępowiny od pewnego czasu wzbudza kontrowersje. Jedni uważają, że pępowinę należy zaciskać odrazu po urodzeniu dziecka, a inni, że należy odczekać. Specjaliści tacy jak dr Alan R. Gaby, od ponad dekady informują, że wiele niemowląt mogłoby bardzo skorzystać, gdyby położnicy przyjęli zwyczaj powszechny wśród „starych” położnych - opóźnianie zaciśnięcia pępowiny po urodzeniu dziecka. W Polsce jest różnie, ale na zachodzie społeczność położnicza powoli uznaje znaczenie zapewnienia noworodkom dostępu do krwiobiegu łożyska. W momencie narodzin dziecka łożysko zawiera stosunkowo dużą ilość krwi. Jeśli pępowina nie zostanie zaciśnięta odrazu po urodzeniu, to większość krwi trafi do dziecka. Objętość tej naturalnej „transfuzji krwi” wynosi około 40 ml dodatkowej krwi na kg masy ciała.1 Lecz nie chodzi tu o samą krew. Dużo większe znaczenie ma żelazo. Otóż krew pępowinowa zawiera ok. 75 mg dodatkowego żelaza, czyli ilość wystarczającą do zaspokojenia zapotrzebowania dziecka na żelazo przez ponad trzy miesiące. Niedobór żelaza jest jednym z najczęstszych problemów żywieniowych w pierwszym roku życia. Żelazo jak wiemy, jest składnikiem hemoglobiny, ale również jest niezbędne do rozwoju mózgu. Niedobór żelaza w tym krytycznym okresie, może spowodować upośledzenie mielinizacji w ośrodkowym układzie nerwowym2 i nieodwracalne upośledzenie funkcji mózgu.3 Ponadto krew pępowinowa jest bogata w komórki macierzyste, które są zdolne do różnicowania się w oligodendrocyty (odgrywają rolę w tworzeniu mieliny).2 Dostarczanie dziecku wysoko utlenionej hemoglobiny płodowej, może mieć korzystny wpływ na zdrowie niemowlęcia w tak ważnym, wczesnym okresie poporodowym. Pęcherzyki płucne noworodków są bardzo delikatne i zanim cały proces oddechowy będzie przebiegał poprawnie, to nie może dojść do niedotlenienia. Dlatego, tlen zawarty w krwi pępowinowej bardzo wspiera natlenienie komórek niemowlęcia. Dawniej położne tradycyjnie opóźniały zaciśnięcie pępowiny, aż przestanie ona pulsować lub przynajmniej przez trzy minuty po porodzie. Obecnie położnicy zaciskają pępowinę niemal natychmiast, aby można było ocenić, zważyć i przygotować dziecko do wszelkich nagłych interwencji. Niechęć położników do opóźniania zaciśnięcia pępowiny wynika również z obawy, że może to zwiększyć ryzyko hiperbilirubinemii (podwyższonego poziomu bilirubiny) u noworodków. Co mówią badania? W badaniu przeprowadzonym w Nepalu, analizowano 540 późnych wcześniaków i noworodków urodzonych w terminie. Wszystkie dzieci były obarczone wysokim ryzykiem niedoboru żelaza. Opóźnienie zaciskania pępowiny znacząco zmniejszyło częstość występowania anemii i poprawiło rozwój neurologiczny dzieci w wieku 12 miesięcy. 5, 6 Siedemdziesiąt trzy niemowlęta urodzone o czasie w USA przydzielono losowo do opóźnionego zaciskania pępowiny (średnia 2,87 minuty) lub natychmiastowego zaciskania (średnia 28 sekund). W wieku 4 miesięcy średnie stężenie ferrytyny w surowicy było znacznie wyższe w grupie opóźnionego zaciskania niż w grupie natychmiastowego. Ponadto niemowlęta z grupy „opóźnionego zaciskania”, w porównaniu z dziećmi z grupy „natychmiastowej”, miały większą zawartość mieliny w obszarach mózgu związanych z przetwarzaniem (funkcją motoryczną, wzrokową i sensoryczną) co wskazuje na lepszy rozwój funkcjonalny mózgu. 7 Podobne badanie było przeprowadzone w Indiach, na 113 dzieciach urodzonych w 35 tygodniu ciąży lub później. Noworodki zostały podzielone na grupę opóźnionego zaciskania pępowiny (po 60 sekundach) lub natychmiastowego zaciskania (odrazu po urodzeniu). W wieku trzech miesięcy stężenie ferrytyny w surowicy było istotnie wyższe w grupie „opóźnionego zaciskania” niż w grupie „natychmiastowego”. Stosunek wynosił 86 do 50,5 ng / ml. Dodatkowo, dzieci z grupy „opóźnionego zaciskania” miały więcej żelaza we krwi.8 Na podstawie tych (oraz zapewne innych) danych, w 2017r w USA wydano nowe zalecenia odnośnie czasu zaciskania pępowiny. Napisano: „Wydaje się, że opóźnione zaciśnięcie pępowiny jest korzystne dla niemowląt urodzonych o czasie i wcześniaków. U niemowląt urodzonych o czasie opóźnione zaciśnięcie pępowiny zwiększa poziom hemoglobiny po urodzeniu i poprawia zapasy żelaza w pierwszych kilku miesiącach życia, co może mieć korzystny wpływ na wyniki rozwojowe. W tej grupie niemowląt występuje niewielki wzrost liczby żółtaczek, które wymagają fototerapii. W związku z tym pracownicy służby zdrowia, którzy stosują opóźnione zaciskanie pępowiny u noworodków urodzonych w terminie, powinni upewnić się, że istnieją mechanizmy monitorowania i leczenia żółtaczki noworodków. U wcześniaków opóźnione zaciśnięcie pępowiny wiąże się ze znaczącymi korzyściami dla noworodka, w tym poprawą krążenia przejściowego, lepszym normowaniem objętości czerwonych krwinek, zmniejszoną potrzebą transfuzji krwi i niższym występowaniem martwiczego zapalenia jelit oraz krwotoku dokomorowego." Biorąc pod uwagę korzyści dla większości noworodków i w zgodzie z innymi organizacjami zawodowymi, American College of Obstetricians and Gynecologists zaleca opóźnienie zaciśnięcia pępowiny u niemowląt urodzonych naturalnymi metodami i wcześniaków o co najmniej 30-60 sekund po urodzeniu.9 Nowe zalecenia wydają się potwierdzać mądrość Matki Natury. Przecież „po coś” pępowina pulsuje jeszcze przez jakiś czas po porodzie. Najprawdopodobniej, za opóźnieniem zaciśnięcia pępowiny stoją również inne mechanizmy których nie znamy. I może być nierozsądnym zakłócanie jego działania. Nadal nie ma zgody co do optymalnego czasu zaciskania pępowiny. W badaniach ten czas wahał się od 60 sekund do 5 minut. Chyba najrozsądniej jest poczekać aż pępowina, naturalnie przestanie pulsować.
