Wiele osób cierpiących na migreny dobrze zna popularne „dietetyczne” wyzwalacze bólów głowy, takie jak alkohol, azotany (obecne w wędlinach) czy glutaminian sodu (MSG). Jednak najnowsze badania sugerują, że powinniśmy przyjrzeć się jeszcze jednemu ważnemu czynnikowi – ekspozycji na metale ciężkie – zwłaszcza jeżeli jednocześnie występują niedobory ważnych pierwiastków śladowych. Badacze z University Medical Center Groningen w Holandii oraz Yozgat Bozok University w Turcji zmierzyli stężenia wybranych metali ciężkich i pierwiastków śladowych we krwi 50 pacjentów z migreną i porównali je z wynikami 50 zdrowych osób w podobnym wieku i o podobnej płci. Wszystkich pacjentów zdiagnozowano według Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy (ICHD). Krew została pobrana podczas ostrego ataku migreny, zanim pacjenci otrzymali jakiekolwiek leczenie. Wyniki były jednoznaczne: wyższe stężenia ołowiu (Pb) i kobaltu (Co) w grupie migrenowej oraz niższe stężenia cynku (Zn) i selenu (Se) u pacjentów z migreną sugerują, że istnieje istotna korelacja między metalami ciężkimi, niedoborami minerałów a częstotliwością i intensywnością bólów głowy. Metale ciężkie, pierwiastki śladowe i związek z migreną Migrena to powszechne schorzenie neurologiczne objawiające się silnymi, nawracającymi bólami głowy, którym często towarzyszą mdłości, wymioty oraz nadwrażliwość na światło i dźwięk. Choć jej podłoże jest złożone (obejmuje czynniki genetyczne, środowiskowe i biochemiczne), coraz więcej dowodów wskazuje na to, że zaburzenia równowagi oksydacyjnej (tzw. stres oksydacyjny) mają w tym procesie istotne znaczenie. Nasze ciało używa do obrony przed nadmiarem wolnych rodników (reaktywnych form tlenu) rozmaitych enzymów i składników antyoksydacyjnych. Jednak ekspozycja na metale ciężkie połączona z niedoborami pierwiastków śladowych może zaburzać tę delikatną równowagę, czyniąc organizm bardziej podatnym na migreny. Co konkretnie odkryli naukowcy? Ołów (Pb): Pacjenci z migreną mieli znacząco wyższe poziomy ołowiu w porównaniu z osobami zdrowymi. Ołów może nasilać stan zapalny i stres oksydacyjny, a także zakłócać działanie enzymów detoksykacyjnych. Kobalt (Co): Zwiększone poziomy Co w surowicy krwi u migreników również mogą być powiązane z nasileniem stresu oksydacyjnego. Cynk (Zn): Niski poziom cynku był typowy dla badanych z migreną; cynk pełni ważną rolę w ochronie przed wolnymi rodnikami i w regulacji neurotransmiterów. Selen (Se): Wartości selenu także były istotnie niższe; selen jest niezbędny m.in. do prawidłowego działania enzymów antyoksydacyjnych (np. peroksydazy glutationowej). Co ciekawe, stężenia arsenu (As) i niklu (Ni) także były nieco wyższe w grupie z migreną, chociaż różnica nie osiągnęła dużej istotności statystycznej. Z kolei w odniesieniu do kadmu (Cd), miedzi (Cu), cyny (Sn), rtęci (Hg), antymonu (Sb), molibdenu (Mo) czy żelaza (Fe) naukowcy nie zauważyli wyraźnych rozbieżności między grupami. Jak metale ciężkie nasilają migreny? Neurotoksyczność Metale ciężkie, zwłaszcza rtęć (Hg), potrafią działać neurotoksycznie. U osób ze skłonnością do migren nawet minimalne dawki mogą wywołać lub zaostrzyć bóle głowy. Wzmaganie stanu zapalnego Ołów i inne toksyny pobudzają produkcję cytokin prozapalnych, które są ściśle związane z migrenami. Zaburzenia hormonalne U kobiet często to wahania hormonalne wywołują ataki migreny. Kadm i rtęć zakłócają równowagę układu hormonalnego, co z kolei może potęgować bóle głowy. Hamowanie szlaków detoksykacyjnych Po ataku migrenowym organizm musi oczyścić się z czynników zapalnych. Nadmiar metali ciężkich (np. ołowiu lub rtęci) osłabia funkcjonowanie enzymów odpowiedzialnych za detoks, co utrudnia powrót do „normalności”. Stres oksydacyjny Metale takie jak arsen, ołów czy kadm wzmacniają powstawanie wolnych rodników, zwiększając tym samym stres oksydacyjny i ryzyko wywołania kolejnego ataku migreny. Dysfunkcja mitochondriów Prawidłowe funkcjonowanie mitochondriów (elektrowni komórkowych) jest konieczne do zapobiegania migrenom. Jednak rtęć i arsen mają zdolność uszkadzania mitochondriów, co przekłada się na mniejszą produkcję energii i większą podatność na ból głowy. Rola kluczowych minerałów Organizm zwykle radzi sobie z nadmiarem wolnych rodników i toksyn, wykorzystując do tego cynk, selen, magnez czy witaminy z grupy B. Jednakże wiele osób z migrenami może cierpieć na niedobory tych substancji. W omawianym badaniu najwyraźniej zarysowały się deficyty cynku i selenu. Cynk Obrona antyoksydacyjna: Cynk stanowi kofaktor ważnych enzymów, w tym dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), która unieszkodliwia reaktywne formy tlenu. Działanie przeciwzapalne: Cynk hamuje nadmierną produkcję cytokin prozapalnych (np. TNF-α, interleukin). Regulacja hormonalna: Uczestniczy w metabolizmie hormonów, szczególnie estrogenów, co pomaga ustabilizować ich poziom i może zapobiegać atakom migreny związanym ze zmianami hormonalnymi. Zdrowie neuronów: Cynk utrzymuje integralność błon komórkowych, wspiera naprawę DNA i wpływa na obniżenie poziomu neurotoksycznego glutaminianu oraz wzmacnia działanie GABA (kwasu gamma-aminomasłowego) – ważnego neuroprzekaźnika hamującego. Selen Potężny antyoksydant: Jako składnik selenoprotein (np. peroksydazy glutationowej) chroni komórki przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki. Stabilizacja naczyń krwionośnych: Selen pozytywnie wpływa na funkcję śródbłonka i reguluje produkcję tlenku azotu (NO), co wiąże się z prewencją migren. Łagodzenie stanu zapalnego: Pomaga regulować odpowiedź zapalną i gospodarkę hormonalną, co może ograniczyć częstotliwość i nasilenie ataków. Badania wskazują na konkretne korzyści z suplementacji cynku i selenu w kontekście migreny: Selen Niskie stężenie selenu wiąże się z wyższą częstością występowania migren. W artykule z Frontiers in Neuroscience z 2023 roku sugerowano, że dzienna podaż selenu przekraczająca 93 µg wiązała się z mniejszą zapadalnością na migrenę. W innym badaniu (Frontiers in Nutrition), 12-tygodniowa suplementacja 200 µg selenu dziennie znacznie zwiększała całkowitą pojemność antyoksydacyjną (TAC) i zmniejszała zarówno częstotliwość, jak i intensywność migren. Cynk Niedobór cynku koreluje ze wzrostem ryzyka migren; uzupełnianie cynku przynosiło poprawę u osób z deficytami. W piśmie Headache opublikowano dane sugerujące, że spożycie 16 mg cynku dziennie może obniżyć ryzyko migren o około 30% w porównaniu z niskim spożyciem (poniżej 6 mg/dzień). Zwiększające się narażenie na toksyny Należy pamiętać, że badanie prowadzone w Turcji obejmowało niewielką grupę 50 pacjentów, więc wnioski trzeba wyciągać ostrożnie. Mimo to, informacje na temat rosnącej ekspozycji na zanieczyszczenia środowiskowe (metale ciężkie, chemikalia typu PFAS, czyli tzw. „chemikalia wieczyste”) budzą obawy na całym świecie. Zaistniałe niedobory cynku, selenu i innych mikroelementów są dziś coraz powszechniejsze, co ma często związek z jakością diety i degradacją gleby. W efekcie, u osób migrenowych dochodzi do „podwójnego obciążenia” – większej ekspozycji na toksyny i mniejszej dostępności kluczowych minerałów, które mogłyby je neutralizować. Co robić z tymi informacjami? 1. Postaw na diagnostykę W praktyce lekarskiej coraz częściej zaleca się badania poziomu składników odżywczych (np. cynk, selen, magnez, witaminy B, poziom koenzymu Q10) oraz testy toksykologiczne (np. na obecność ołowiu, rtęci). Można wykonać je w specjalistycznych laboratoriach. 2. Rozważ suplementację Selen: Dla wielu dorosłych dawka 50–100 µg dziennie to rozsądny punkt wyjścia. W badaniach wykorzystuje się 200 µg/dzień jako górną granicę, która w większości przypadków jest dobrze tolerowana. Cynk: Profilaktyczna dawka to 15 mg/dzień dla kobiet i 30 mg dla mężczyzn. Należy unikać zbyt wysokiego spożycia (powyżej 40 mg/dzień) ze względu na ryzyko nudności, biegunek i wywoływania niedoboru miedzi w dłuższej perspektywie. W przypadku problemów żołądkowych dobrze jest wybierać formy chelatowane np. diglicynian cynku. 3. Zadbaj o detoksykację Dieta bogata w błonnik to warzywa, owoce, pełnoziarniste zboża i rośliny strączkowe. Błonnik może wiązać metale ciężkie w jelitach, ograniczając ich wchłanianie. Produkty „detoksykujące” typu czosnek, kolendra, chlorella, zieleniny, orzechy, pestki, jagody, zielona herbata i produkty pełnoziarniste wspomagają naturalne procesy oczyszczania. Sulforafan z brokułów pobudza aktywność enzymów fazy II detoksykacji (glutation S-transferaz), które pomagają usuwać m.in. metale ciężkie i zanieczyszczenia powietrza. Prawidłowe nawodnienie Aktywność fizyczna i sauna: Wydzielanie potu może usprawniać usuwanie niektórych metali i innych niepożądanych substancji z organizmu. 4. Monitoruj zanieczyszczenia zewnętrzne Bądź na bieżąco: Organizacje takie jak Environmental Working Group (EWG) i Toxic-Free Future oferują listy produktów szczególnie narażonych na pestycydy czy inne zanieczyszczenia. Bezpieczne ryby i owoce morza: Strona Seafood Watch Monterey Bay Aquarium dostarcza praktycznych wskazówek, które gatunki ryb są najmniej narażone na metale ciężkie. Suplementy dobrej jakości
