Kwas masłowy (maślan) należy do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA)* i jest wytwarzany przez bakterie zasiedlające okrężnicę. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania mikrobiomu jelitowego. Podobnie jak większość kwasów tłuszczowych, stanowi budulec frakcji tłuszczowej, potrzebnej naszym komórkom do prawidłowego działania, a szczególnie istotny jest dla komórek jelitowych. Ponad 80% wszystkich krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych obecnych w jelicie grubym stanowi właśnie kwas masłowy, wyróżniający się unikalnymi właściwościami. To właśnie on (maślan) jest głównym i najlepszym źródłem energii dla komórek ściany okrężnicy. Pełni kluczową rolę w utrzymaniu zdrowej bariery jelitowej oddzielającej okrężnicę od krwiobiegu, zapobiegając tym samym stanom zapalnym jelit.1 Dodatkowo maślan jest metabolizowany w organizmie do innych kwasów tłuszczowych, cholesterolu oraz ciał ketonowych. Organizm człowieka może samodzielnie wytwarzać maślan. Bakterie zasiedlające jelita rozkładają niestrawione włókna pokarmowe pochodzące ze zbóż, fasoli, cebuli, bananów oraz innych produktów bogatych w węglowodany złożone, czego efektem jest właśnie produkcja kwasu masłowego.2 Produkcja maślanu jest w dużej mierze uzależniona od pH panującego w jelicie grubym. Bakterie produkujące kwas masłowy rozwijają się lepiej w bardziej kwaśnym środowisku (przy niższym pH), podczas gdy bakterie produkujące inne krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, np. octan czy propionian, preferują środowisko o bardziej zasadowym odczynie. Około 95% maślanu wytwarzanego przez mikroflorę jelitową jest wchłaniane przez kolonocyty (komórki jelita grubego), gdzie ulega procesowi beta-oksydacji. Tylko niewielka część maślanu przenika do krążenia ogólnoustrojowego, jednak nawet ta niewielka ilość jest wystarczająca do jego pozytywnego oddziaływania na cały organizm. Badania dowiodły, że receptory kwasu masłowego są obecne w większości komórek ciała człowieka.3 * Do najczęściej występujących krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) w organizmie człowieka należą octany (C2), propioniany (C3) oraz maślany (C4). Czy maślan i kwas masłowy to to samo? Kwas masłowy i maślan bywają często mylone, lecz w rzeczywistości są to różne formy tej samej cząsteczki. Kwas masłowy, znany także jako kwas butanowy, występuje naturalnie w żywności oraz wielu suplementach diety. Jest to krótkołańcuchowy kwas tłuszczowy (SCFA) zawierający cztery atomy węgla w swojej strukturze. Występuje m.in. w maśle (stąd jego nazwa) oraz innych produktach mlecznych. Gdy masło ulega jełczeniu, pojawia się nieprzyjemny, intensywny i fermentacyjny zapach charakterystyczny właśnie dla kwasu masłowego. Czysty kwas masłowy posiada bardzo niskie pH, co może podrażniać żołądek i powodować jego rozstrój. Po związaniu z zasadą przekształca się w formę buforowaną – maślan, który jest znacznie łagodniejszy i lepiej tolerowany przez organizm. Choć terminy „kwas masłowy” i „maślan” bywają używane zamiennie ze względu na chemiczne podobieństwo tych związków, to jednak nie oznaczają one dokładnie tego samego. Rola maślanu Kwas masłowy od dziesięcioleci znajduje zastosowanie w przemyśle paszowym, gdzie wykorzystywany jest do poprawy zdrowia jelit oraz wydajności hodowlanej zwierząt. Jest jednym z najlepiej przebadanych składników w tym kontekście. Jego działanie zostało opisane w ponad 5000 badań naukowych. Maślan ma również kluczowe znaczenie dla zdrowia człowieka – przede wszystkim jelit, ale również układu nerwowego. Wpływa on na wiele szlaków metabolicznych w organizmie, w tym na osie komunikacji pomiędzy jelitami a mózgiem (tzw. oś jelito-mózg), a także pomiędzy jelitami a skórą (oś jelito-skóra). Liczne dowody wskazują, że u osób cierpiących na choroby metaboliczne, np. cukrzycę typu 2, dochodzi do obniżenia produkcji maślanu przez mikrobiotę jelitową.4 Utrzymanie integralności bariery jelitowej Wpływ mikroflory jelitowej na prawidłowe funkcjonowanie organizmu jest od lat przedmiotem intensywnych badań, których wyniki są dziś już tak oczywiste, że trudno im zaprzeczyć. Szczególnie istotną rolę pełni tutaj maślan (kwas masłowy). Jedną z kluczowych funkcji maślanu znajdującego się w jelitach jest utrzymywanie integralności bariery jelitowej. Działa on poprzez zwiększenie produkcji białek połączeń ścisłych (ang. tight junction), takich jak okludyna i klaudyna-1, które uszczelniają przestrzenie między komórkami nabłonka jelitowego. Dzięki temu bariera jelitowa skutecznie chroni przed przedostawaniem się szkodliwych substancji oraz mikroorganizmów z jelita do krwioobiegu.5 Ta funkcja jest szczególnie ważna w zapobieganiu zwiększonej przepuszczalności jelit związanej ze starzeniem się organizmu. Ścianę jelita grubego wyściełają wyspecjalizowane komórki zwane kolonocytami. Tworzą one niezwykle cienką, jednowarstwową barierę, której komórki żyją krócej niż tydzień i są stale zastępowane przez nowe. Taki wysoki wskaźnik regeneracji komórek sprawia, że nie jest konieczne przeprowadzanie dodatkowego, rygorystycznego oczyszczania jelit – organizm robi to samodzielnie w sposób naturalny. Aby efektywnie pełnić swoje funkcje, kolonocyty potrzebują stałego źródła energii. Co ciekawe, nabłonek jelitowy w większym stopniu niż inne komórki naszego organizmu polega na dostarczaniu energii bezpośrednio ze światła jelita, a nie z krwiobiegu. Głównym źródłem tej energii jest właśnie maślan oraz inne krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA). Maślan nie tylko zasila kolonocyty, ale również poprawia funkcjonowanie ich mitochondriów. Odgrywa także istotną rolę w regulacji motoryki jelit. Jest odpowiedzialny za prawidłowe tempo przetwarzania i przemieszczania się treści pokarmowej przez okrężnicę. Osoby cierpiące na zaburzenia jelitowe, takie jak zespół jelita drażliwego (IBS) czy nieswoiste zapalenia jelit (IBD), często borykają się z problemami w postaci zbyt szybkiej motoryki prowadzącej do biegunek lub zbyt powolnej – skutkującej zaparciami. Niezależnie od typu tych dolegliwości, maślan pomaga przywracać właściwą ruchliwość okrężnicy.6 Ze względu na wszechstronność działania maślanu coraz więcej specjalistów medycyny naturalnej wprowadza terapie ukierunkowane na wsparcie drobnoustrojów jelitowych produkujących ten cenny kwas tłuszczowy. W tym celu stosuje się suplementację gotowym maślanem lub wprowadza specjalne prebiotyki generujące jego produkcję, takie jak np. ButyraGen®. Aktywnymi składnikami suplementu ButyraGen® są tributyryna – bezpośredni prekursor maślanu oraz częściowo hydrolizowane włókno guar, które stymuluje produkcję innych SCFA. Tributyryna, rozkładana w jelitach przez enzymy, dostarcza dużych ilości maślanu bezpośrednio do światła jelita, gdzie może być natychmiast wykorzystany przez kolonocyty. Ciekawy produkt. (o tributyrynie piszę w dalszej części) Maślan odgrywa także istotną rolę w modulacji reakcji odpornościowych oraz stanów zapalnych. Już wiesz, że receptory maślanu są obecne na większości komórek ludzkiego organizmu. Tłumaczy to jego szerokie oddziaływanie. Dzięki temu wpływa on na komunikację pomiędzy jelitami a innymi narządami, m.in. na osi jelito-mózg oraz osi jelito-skóra. Regulacja odpowiedzi immunologicznych Zapewne wiesz, że aż 70% naszego układu odpornościowego znajduje się właśnie w jelitach, a dokładniej – w tkance limfatycznej związanej z układem pokarmowym, nazywanej GALT (ang. gut-associated lymphoid tissue).7 Ponadto aż 80% wszystkich komórek plazmatycznych, czyli komórek odpornościowych produkujących przeciwciała IgA, również umiejscowionych jest w obrębie tych właśnie tkanek. Taki układ sił w naszym organizmie sugeruje jednoznacznie, że troska o zdrowie jelit powinna być absolutnym priorytetem, jeśli zależy nam na skutecznym wspieraniu i optymalizacji działania układu odpornościowego. Warto tu wspomnieć o szczególnej roli maślanu, który wykazuje zdolność modulowania (czyli regulowania i dostosowywania) odpowiedzi immunologicznej w obrębie jelit. Maślan promuje rozwój regulatorowych limfocytów T (Treg), które odgrywają kluczową rolę w utrzymywaniu tolerancji immunologicznej organizmu. Ich zadaniem jest również zapobieganie nadmiernej aktywacji układu odpornościowego, co mogłoby prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego.8 Rozregulowanie pracy układu odpornościowego jest dość charakterystycznym elementem procesu starzenia się organizmu. Nie ma więc najmniejszego sensu dodatkowo tego procesu przyspieszać. Stany zapalne Przewlekły stan zapalny jelit może prowadzić do poważnych chorób, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Jeśli trwa to latami to w konsekwencji może się skończyć nawet nowym tworem. Maślan, ograniczając nadmiar wolnych rodników w obrębie jelita grubego, nie tylko łagodzi istniejące stany zapalne, ale również redukuje nadmierną reaktywność układu odpornościowego. Dzięki temu pomaga zapobiegać rozwojowi wielu chorób przewlekłych jelit, których podłożem jest nadmierny stan zapalny.9 Podwyższenie poziomu maślanu może skutecznie przeciwdziałać rozwojowi chorób jelitowych. Substancja ta wzmacnia barierę ochronną błony śluzowej jelit, hamuje rozwój szkodliwych patogenów, redukuje przewlekłe stany zapalne, a także może wspomagać leczenie istniejących już chorób jelita grubego. Im trudniejsza i zaawansowana jest choroba, tym rozsądniejsza musi być suplementacja. Czasem od minimalnych dawek. Oznaki starzenia Starzenie się to złożony proces, obejmujący wiele mechanizmów komórkowych. W nauce o długowieczności szczególną uwagę zwraca się jednak na kilka kluczowych obszarów, a jak pokazują badania – maślan jest czynnikiem, który efektywnie wspiera optymalizację właśnie tych kluczowych aspektów. Przede wszystkim maślan odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu mitochondriów, czyli naszych komórkowych „elektrowni”, odpowiedzialnych za produkcję energii w formie ATP (adenozynotrifosforanu). Wraz ze starzeniem się organizmu funkcja mitochondriów ulega pogorszeniu, co sprzyja rozwojowi wielu chorób. Maślan korzystnie wpływa na mitochondria, dostarczając energię kolonocytom (komórkom jelitowym), wspierając cykl kwasów trikarboksylowych (TCA), kluczowych dla produkcji ATP.10 Dodatkowo, dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym, może ograniczać stany zapalne i zmniejszać powstawanie reaktywnych form tlenu (ROS), które uszkadzają mitochondrialne DNA oraz białka, przyspieszając procesy starzenia.11 Korzystny wpływ maślanu na procesy starzenia nie ogranicza się tylko do mitochondriów. Charakterystyczną cechą starzejących się komórek jest skracanie się telomerów. Choć maślan nie wpływa bezpośrednio na ich wydłużenie, to poprzez redukcję stanu zapalnego może pośrednio spowalniać proces ich skracania, wydłużając tym samym żywotność komórek.12 Co więcej, maślan wykazuje potencjał w odwracaniu niektórych aspektów procesu starzenia się komórek, m.in. poprzez modyfikacje epigenetyczne. Polega to na reaktywacji genów, które z wiekiem zostają wyciszone, co prowadzi do odzyskania młodszego fenotypu komórkowego. Dodatkowo maślan ogranicza wydzielanie prozapalnych substancji przez starzejące się komórki, łagodząc negatywne skutki starzenia na poziomie komórkowym. Maślan wpływa również na procesy związane z autofagią, czyli mechanizmem odpowiedzialnym za usuwanie i recykling uszkodzonych składników komórkowych. Choć jego rola w autofagii nie jest jeszcze w pełni poznana, to badania wskazują, że może on stymulować autofagię poprzez regulację istotnych szlaków molekularnych. Obejmuje to aktywację AMPK, hamowanie szlaku mTOR, zwiększenie ekspresji Beclin-1 oraz pobudzanie konwersji LC3-I do LC3-II, czyli formy lipidowanej, będącej markerem aktywnej autofagii. Odchudzanie Wiemy już, że maślan działa korzystnie w procesie odchudzania, choć mechanizm jego działania nie został jeszcze całkowicie wyjaśniony. Najprawdopodobniej efekt ten uzyskiwany jest poprzez oddziaływanie na kilku poziomach jednocześnie. Co interesujące, efekt odchudzający zaobserwowano nawet przy stosunkowo niewielkich dawkach suplementacyjnych maślanu. Jedno z badań wykazało, że suplementacja maślanem przyczyniła się do zmniejszenia zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie aż o 10%. W tym samym eksperymencie zauważono także, że przyjmowanie suplementów maślanu skutecznie obniżało poziom glukozy na czczo oraz ograniczało przyrost masy ciała, nawet przy stosowaniu diety wysokotłuszczowej. Większość dotychczas przeprowadzonych badań potwierdza, że suplementacja maślanem skutecznie zmniejsza ilość tkanki tłuszczowej, hamuje proces jej nadmiernego gromadzenia oraz ogranicza akumulację lipidów (tłuszczów) w wątrobie.13,14,15 Mechanizmem, który może odgrywać kluczową rolę w działaniu odchudzającym maślanu, jest jego zdolność do korzystnej zmiany składu mikroflory jelitowej, zwłaszcza u osób z nadwagą i otyłością.16 Poprawa jakości flory jelitowej bezpośrednio przekłada się na lepsze trawienie oraz bardziej efektywne wchłanianie składników odżywczych. Dodatkowo wykazano, że maślan hamuje nadmierny apetyt, co również korzystnie wpływa na utratę masy ciała.17A dokładniej, zwiększa poziom hormonów jelitowych takich jak GLP-1 oraz PYY (peptyd YY), które odgrywają znaczącą rolę w zmniejszaniu apetytu i regulacji odczucia sytości.18 Biofilmy Biofilm to specjalna struktura ochronna, jaką drobnoustroje – takie jak bakterie, pasożyty, drożdżaki czy nawet krętki boreliozy – tworzą, by zabezpieczyć się przed zagrożeniami zewnętrznymi. Można je obrazowo nazwać „małymi bunkrami”, które chronią patogeny przed antybiotykami oraz układem odpornościowym. Jeśli biofilm już się utworzy, antybiotyk nie ma łatwego zadania – często po prostu nie jest w stanie go przebić i zniszczyć patogenu. Taka strategia ochronna pozwala drobnoustrojom spokojnie rozmnażać się lub czekać w ukryciu na odpowiedni moment do ataku – a najlepszym momentem dla nich jest zawsze ten, gdy nasz organizm jest najsłabszy (niedosypianie, stres, niedożywienie itp). Jak powstaje biofilm? Gdy mikroorganizmy zbierają się w kolonie, zaczynają wydzielać szczególną substancję nazywaną EPS (zewnątrzkomórkową substancją polimerową). EPS to śluzowata powłoka, która z czasem twardnieje i przekształca się właśnie w biofilm. Taka struktura chroni drobnoustroje przed niekorzystnymi warunkami, np. agresywnym środowiskiem naszego układu trawiennego czy innymi zagrożeniami ze strony układu immunologicznego. Jest jednak dobra wiadomość: istnieją substancje, które mogą tę powłokę ochronną osłabić lub całkowicie ją rozbić. Jedną z najbardziej skutecznych jest maślan (kwas masłowy). Maślan potrafi skutecznie modyfikować strukturę EPS, a nawet całkowicie ją zniszczyć. Gdy poziom maślanu w jelitach jest odpowiedni, drobnoustroje mają problem z utworzeniem biofilmu, ponieważ produkcja EPS jest znacznie ograniczona. Ale to nie wszystko: maślan wpływa bezpośrednio na ekspresję genów, które uczestniczą w budowie biofilmów. W praktyce oznacza to, że już sama obecność maślanu zmniejsza ryzyko powstawania silnych i odpornych na leczenie biofilmów w naszym organizmie. Być może dlatego tak wiele komórek ma receptory maślanu? Poza maślanem istnieją także inne naturalne związki, które pomagają zwalczać biofilmy. Są to między innymi fosfatydylocholina, bakteriofagi, enzymy trawienne oraz sok żurawinowy. Bardzo pomocne są również dobrze nam znane zioła, takie jak oregano, goździki, eukaliptus, rozmaryn, cynamon, imbir czy kurkumina. Świadomość tego, jak działają biofilmy oraz jak można z nimi skutecznie walczyć, daje nam realne narzędzia do tego, by przejąć kontrolę nad zdrowiem i skutecznie radzić sobie z przewlekłymi infekcjami. Drożdżaki Badania naukowe wykazały, że maślan sodu wykazuje silne działanie przeciwgrzybicze, szczególnie wobec chorobotwórczych drożdżaków takich jak Candida albicans, Candida parapsilosis oraz Cryptococcus neoformans. Naukowcy zaobserwowali, że maślan znacząco ogranicza namnażanie się tych grzybów oraz zmniejsza ich zdolność do wytwarzania biofilmów. Dzięki temu drożdżaki stają się bardziej podatne na terapię oraz łatwiejsze do usunięcia z organizmu. Co ważne, zaobserwowano również, że maślan sodu nie tylko samodzielnie działa przeciwgrzybiczo, ale także wzmacnia skuteczność klasycznych leków stosowanych w leczeniu zakażeń grzybiczych. Szczególnie dotyczy to leków z grupy „azolowej” (np. flukonazol, itrakonazol). Oznacza to, że maślan sodu może być z powodzeniem stosowany jako terapia wspomagająca, zwiększając efektywność leczenia farmakologicznego.19 Mgła umysłowa i poprawa snu Maślan należy do kluczowych elementów tzw. osi jelitowo-mózgowej – niezwykle ważnego połączenia między jelitami a układem nerwowym. Działa on między innymi poprzez zwiększenie poziomu BDNF (neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego), czyli substancji, która odgrywa kluczową rolę w naszych zdolnościach uczenia się, zapamiętywania i koncentracji.20 Dodatkową ważną funkcją maślanu jest wiązanie amoniaku – toksycznego produktu ubocznego procesów metabolicznych. Nadmiar amoniaku w organizmie, jak pokazują badania, często prowadzi do problemów ze skupieniem, koncentracją i jasnością myśli, określanych powszechnie jako „mgła umysłowa”. Maślan pozytywnie wpływa także na plastyczność mózgu. Nasz mózg dzięki temu łatwiej się „przeprogramowuje”, czyli tworzy nowe ścieżki myślowe. Jest to szczególnie istotne w sytuacjach, gdy uczymy się nowych rzeczy (np. języka obcego) lub próbujemy zmienić dotychczasowe, utrwalone nawyki.21 Interesujące jest także to, że maślan może poprawiać jakość snu. Badanie przeprowadzone na myszach pokazało, że zarówno doustne podanie maślanu, jak i jego wstrzyknięcie, zwiększało ilość snu wolnofalowego (bez szybkich ruchów gałek ocznych, tzw. non-REM) aż o 70% w ciągu sześciu godzin. Co więcej, zauważono także krótszy czas zasypiania (tzw. latencja snu). Choć to ciągle stosunkowo nowy obszar badań, naukowcy przypuszczają, że maślan oddziałuje na mózg poprzez mikrobiom jelitowy, regulując poziom hormonów odpowiedzialnych za zdrowy i głęboki sen. Maślan a DNA Maślan wykazuje niezwykłą zdolność wpływania na nasze DNA. Robi to poprzez hamowanie enzymów nazywanych deacetylazami histonowymi (HDAC). HDAC to grupa enzymów, które powodują ciasne „zwijanie” się nici DNA w komórkach, uniemożliwiając tym samym ekspresję (aktywność) poszczególnych genów.22,23 Mówiąc prościej: maślan rozluźnia strukturę DNA, dzięki czemu nasze geny stają się bardziej aktywne i mogą efektywniej spełniać swoje zadania. Tego rodzaju modyfikacje genetyczne (nazywane zmianami epigenetycznymi) mają szczególne znaczenie, ponieważ zwiększają aktywność genów o działaniu przeciwzapalnym, jednocześnie obniżając ekspresję genów prozapalnych. Dzięki temu maślan pomaga ograniczyć przewlekłe stany zapalne, które często towarzyszą procesom starzenia się oraz wielu chorobom cywilizacyjnym. Co ciekawe, leki hamujące enzymy HDAC są już stosowane w terapii niektórych schorzeń neurologicznych i psychiatrycznych, m.in. choroby afektywnej dwubiegunowej czy epilepsji. Wczesne badania sugerują, że substancje takie mogą mieć również potencjał w leczeniu depresji.24,25 Wszystko to pokazuje, jak istotna jest równowaga naszej flory jelitowej – szczególnie bakterii produkujących maślan – dla utrzymania dobrego zdrowia psychicznego. Badania wykazały bowiem, że osoby cierpiące na poważne zaburzenia depresyjne mają znacznie mniej bakterii wytwarzających maślan w swoich jelitach.26 Uraz mózgu Powrót do zdrowia po urazie mózgu oraz poprawa funkcji poznawczych mają ze sobą wiele wspólnego. Kluczowy jest tu proces nazywany neurogenezą, czyli zdolnością mózgu do odbudowy oraz tworzenia nowych komórek nerwowych. Chociaż na razie badania w tym zakresie były prowadzone głównie na zwierzętach, ich rezultaty są wyjątkowo obiecujące. W jednym z takich badań zauważono, że podanie maślanu sodu po udarze wspierało rozwój nowych neuronów właśnie w uszkodzonych obszarach mózgu. Dodatkowo maślan wzmacniał barierę krew-mózg – specjalną strukturę chroniącą mózg przed szkodliwymi substancjami. Dzięki temu zwierzęta po urazie szybciej wracały do zdrowia i odzyskiwały sprawność. Interesujące wyniki uzyskano również podczas badań z wykorzystaniem bakterii Clostridium butyricum, które w naturalny sposób produkują maślan. Bakterie te okazały się skuteczne w redukcji objawów otępienia naczyniowego – choroby wywołanej niedostatecznym ukrwieniem i niedotlenieniem komórek mózgowych. W eksperymencie na myszach, te osobniki, których jelita zasiedlone były przez C. butyricum, miały znacznie mniejszą liczbę uszkodzonych komórek nerwowych niż myszy bez tych bakterii.27 Nastrój Maślan może korzystnie wpływać na nastrój między innymi przez zwiększenie aktywności enzymu kluczowego do produkcji dopaminy (hydroksylazy tyrozynowej). To ważne, bo dopamina jest neuroprzekaźnikiem odpowiedzialnym za dobre samopoczucie, motywację i ogólne poczucie szczęścia. Interesujące są badania na zwierzętach, które pokazują, że suplementacja maślanem działa jak naturalny stabilizator nastroju – pomaga zarówno przy depresji, jak i stanach maniakalnych. Na przykład myszy trzymane w warunkach przewlekłego stresu, które przyjmowały maślan, radziły sobie znacznie lepiej i miały mniej objawów depresyjnych. Z kolei u szczurów z objawami manii maślan sodu skutecznie stabilizował zachowanie. Dodatkowo u myszy poprawiał również funkcje poznawcze, takie jak pamięć i koncentracja. Dlaczego tak się dzieje? Prawdopodobnie kluczową rolę odgrywa tu wpływ maślanu na hipokamp – część mózgu, która często kurczy się u ludzi z depresją. U szczurów, które otrzymywały maślan sodu, zauważono wzrost poziomu substancji odżywczych dla mózgu (takich jak BDNF, NGF i GDNF), które są niezwykle istotne przy regeneracji neuronów i odbudowie struktur nerwowych. To właśnie zwiększenie poziomu tych czynników może odpowiadać za lepsze samopoczucie i stabilniejszy nastrój obserwowany w eksperymentach. Warto wspomnieć także o fenylomaślanie sodu, leku zawierającym maślan, który stosuje się w leczeniu zaburzeń cyklu mocznikowego. U zwierząt fenylomaślan sodu łagodził objawy depresyjne i lękowe, potwierdzając w ten sposób korzystny wpływ maślanu na emocje. Podsumowując, z dotychczasowych badań na zwierzętach jasno wynika, że maślan może pomagać w stabilizowaniu nastroju oraz łagodzeniu objawów depresji i lęku. To ciekawe i obiecujące wyniki, choć oczywiście trzeba podkreślić, że potrzebujemy jeszcze solidnych badań na ludziach, żeby potwierdzić te efekty w praktyce. Maślan w diecie Maślan jest niezwykle ważnym składnikiem, który pomaga utrzymać nasz organizm w dobrym zdrowiu. Żyjemy w czasach pełnych toksyn i substancji obcych, z którymi nasze ciało codziennie musi sobie radzić. Dlatego dziś bardziej niż kiedykolwiek potrzebujemy solidnie wspierać nasze jelita i mikrobiom. Gdzie zatem znajdziemy maślan? Czy tylko w suplementach? Maślan znajduje się głównie w produktach mlecznych, takich jak sery (około 1–1,8 g/100 g), masło (3 g/100 g) oraz mleko. Znajdziemy go również w kiszonkach, ale są to śladowe ilości. Skuteczność terapii maślanem można zwiększyć poprzez uzupełnienie diety bogatej w naturalny maślan, dodatkową suplementacją. Wtedy naprawdę możemy mówić o pełnym sukcesie. W naszych jelitach żyją bakterie, które produkują kwas masłowy, fermentując dostarczane przez nas węglowodany. Te ważne bakterie należą do czterech głównych rodzin: Clostridiaceae, Eubacteriaceae, Lachnospiraceae i Ruminococcaceae. W nowych badaniach odkryto, że również bakterie należące do rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium mogą wytwarzać maślan dzięki specjalnym mechanizmom współpracy międzygatunkowej.28 Żeby wspomóc bakterie w wytwarzaniu maślanu, warto włączyć do diety produkty bogate w skrobię oporną – czyli taką, której nie trawimy, a która doskonale służy naszym jelitowym bakteriom. Znajdziemy ją m.in. w ugotowanych i schłodzonych ziemniakach, ryżu czy zielonych bananach. Drugą formą błonnika zwiększającą ilość bakterii wytwarzających maślan jest inulina (karczoch, czosnek, por, cebula, szparagi). Pektyny owoców oraz otręby owsiane również mają wpływ na te bakterie. Natomiast otręby pszenne nie poprawiały ilości bakterii produkujących maślan. Maślan powstaje także z fermentacji peptydów oraz aminokwasów, choć trzeba pamiętać, że bakterie fermentujące aminokwasy stanowią mniej niż 1% mikroflory naszych jelit.29 Aminokwasy, z których może powstawać maślan, to m.in. glutamina, lizyna, histydyna, cysteina, seryna i metionina.30 U niektórych osób bakterie produkujące maślan mogą niemal zupełnie zanikać. Powodem może być dieta uboga w błonnik, częste stosowanie antybiotyków lub przewlekły stres. Jeśli spożywasz zbyt mało błonnika ze źródeł skrobiowych, istnieje duże prawdopodobieństwo, że poziom maślanu w twoich jelitach jest niewystarczający. Należy też pamiętać, że dieta wysokobiałkowa, wysokotłuszczowa, a jednocześnie niskowęglowodanowa może obniżać ilość maślanu w jelitach. Na przykład popularne diety Keto lub Paleo często nie zapewniają wystarczającej ilości błonnika i skrobi niezbędnej do jego produkcji. Z drugiej strony, dieta ketogenna zwiększa poziom pokrewnego kwasu beta-hydroksymasłowego we krwi i płynie mózgowo-rdzeniowym, który częściowo naśladuje działanie kwasu masłowego.31 Diety typowo mięsne mogą wpływać na zmianę proporcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) w jelitach, zmniejszając produkcję maślanu na rzecz propionianu i octanu. Mleko matki również zawiera pewne ilości maślanu. Według badań, dziecko karmione piersią spożywa około 30 mg maślanu na kilogram masy ciała.32 Dbając o prawidłową dietę, suplementację i zdrową florę jelitową, możemy skutecznie podnieść poziom maślanu i tym samym znacząco poprawić zdrowie całego organizmu. Badania poziomu maślanu Czy przed suplementacją powinno się zbadać poziom maślanu w naszym organizmie? Łatwe to nie będzie. Istnieją badania, które umożliwiają określenie poziomu maślanu, jednak ich dokładność bywa ograniczona. Problem polega przede wszystkim na tym, że stężenie maślanu w kale nie zawsze dobrze odzwierciedla jego rzeczywistą ilość w organizmie. Wynika to z faktu, że tylko około 10% maślanu produkowanego przez nasze bakterie jelitowe jest wydalane z kałem. Zdecydowana większość – aż około 90% – jest bardzo szybko absorbowana przez komórki jelita grubego (kolonocyty). Dodatkowym utrudnieniem, na które wskazują najnowsze badania, jest fakt, że niektóre szczepy bakterii Clostridia – kluczowe dla produkcji maślanu – ściśle przylegają do śluzu wyściełającego nasze jelita. Te bakterie są rzadko lub w ogóle niewykrywane w standardowych próbkach kału. Oznacza to, że wyniki badań kału mogą nie dawać pełnego obrazu faktycznej sytuacji w jelitach, a przez to trudno jest jednoznacznie ocenić rzeczywisty poziom produkcji maślanu. W praktyce oznacza to, że badaniami nie warto zaprzątać sobie głowy. Musimy polegać przede wszystkim na profilaktyce – odpowiedniej diecie i suplementacji – aby zapewnić naszym jelitom wystarczającą ilość tego cennego związku. Objawy niedoboru maślanu Istnieje kilka symptomów, które mogą sugerować, że poziom maślanu w Twoim organizmie jest zbyt niski. Objawy te zazwyczaj nie pojawiają się natychmiast, lecz rozwijają się stopniowo i mogą obejmować: nieszczelne jelito (zwiększona przepuszczalność jelitowa), nadmierne gazy i wzdęcia, przewlekłą biegunkę, choroby jelit takie jak zespół jelita drażliwego (IBS) czy nieswoiste zapalenia jelit (IBD), w tym chorobę Crohna, nieprawidłowości w zachowaniu (zmiany nastroju, lęk, depresja), otyłość, zaburzony metabolizm kwasów tłuszczowych, osłabienie odporności, mgłę umysłową, problemy z koncentracją i jasnością myśli, nadmiar amoniaku w organizmie, zaburzoną równowagę mikroflory jelitowej (dysbioza), nadmierny przerost drożdżaków Candida, podwyższony poziom markerów stanu zapalnego, insulinooporność, cukrzycę typu II, zwiększoną podatność na błędy w replikacji DNA. Maślan w suplementach Jeszcze kilka lat temu suplementy z maślanem były bardzo drogie. Wynikało to przede wszystkim z trudności w produkcji, która była czasochłonna i wymagała najlepszych dostępnych surowców. Największym wyzwaniem było opracowanie technologii pozwalającej szybko i skutecznie oddzielić kwas masłowy od innych krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Dodatkową trudnością było odpowiednie zabezpieczenie produktu, aby zachował swoje właściwości bioaktywne aż do momentu dotarcia do jelit. Czysty kwas masłowy jest silnie kwaśny, dlatego w suplementach łączy się go z minerałami, które stabilizują go i podnoszą pH. Dzięki temu może bezpiecznie pokonać górne odcinki przewodu pokarmowego i dotrzeć do jelita grubego. Na rynku dostępne są sole maślanu sodu, wapnia, magnezu oraz potasu. Najczęściej wykorzystywane są formy sodowa i wapniowa. Rzadziej spotkać można produkty z glicerydem maślanu (tributyryną). Maślan w postaci wolnej soli (nieotoczkowanej) nie jest skuteczny, ponieważ ulega zniszczeniu już w żołądku pod wpływem kwasu solnego. Aby zachował swoje właściwości i zadziałał np. przeciwzapalnie czy przeciwdrobnoustrojowo, musi być zabezpieczony odpowiednią otoczką – najczęściej stearyną palmową lub innymi tłuszczami roślinnymi. Suplementów z maślanem nie powinno się przechowywać w lodówce. Najlepszą temperaturą dla ich przechowywania jest około 20°C. Czego możesz się spodziewać, gdy zaczniesz przyjmować suplementy maślanu? W pierwszych dwóch tygodniach stosowania organizm zaczyna magazynować maślan w jelitach. Kolonocyty (komórki jelitowe) są pobudzone, co powoduje zauważalną poprawę perystaltyki jelit. Niektóre osoby odczuwają różnicę już pierwszego dnia, jednak bardziej wyraźne efekty pojawiają się zwykle w ciągu pierwszych 14 dni. W kolejnych dwóch tygodniach funkcje trawienne nadal się poprawiają, a bariera jelitowa ulega stopniowemu uszczelnieniu. Dzięki temu ograniczone jest przedostawanie się toksyn do krwiobiegu. Użytkownicy często zgłaszają poprawę jakości stolców, a wypróżnienia stają się mniej bolesne i bardziej komfortowe. W następnych tygodniach nie pojawiają się już tak spektakularne efekty ze strony jelit. Jednak zaczyna się stopniowe, długoterminowe wzmacnianie mikrobiomu jelitowego, co objawia się poprawą odporności, lepszą koncentracją, zmniejszeniem „mgły umysłowej” oraz poprawą stanu skóry. Jeśli w tym czasie nie zakłócimy regeneracji mikrobiomu antybiotykami, pestycydami lub nadmiernym stosowaniem np. lewatyw, procesy naprawcze organizmu przebiegają bez przeszkód. Czysty (nieotoczkowany) maślan To zdecydowanie najsłabsza forma suplementacji. Stosowanie czystego, niechronionego kwasu masłowego mija się z celem. Produkt ten zostaje bardzo szybko rozpoznany i niemal całkowicie zneutralizowany przez kwas żołądkowy, dlatego praktycznie nie dociera do jelit. Szkoda pieniędzy na tego typu suplementy. I nawet jeśli producenci będą pisać inaczej, to będzie to "zwykły" marketing. Aby kwas masłowy mógł skutecznie dotrzeć do jelit, musi zostać zabezpieczony odpowiednią otoczką. Obecnie dostępne są suplementy zawierające maślan liposomalny lub maślan otoczony specjalnymi, utwardzonymi kwasami tłuszczowymi. Dobrą formą są także suplementy w specjalistycznych kapsułkach, które uwalniają składnik aktywny dopiero w jelicie grubym. Maślan wapnia Maślan wapnia można znaleźć pod różnymi nazwami: sól wapniowa kwasu masłowego, dimaślan wapnia, dibutanian wapnia czy też kwas butanowy. Związek ten słabiej rozpuszcza się w wodzie niż popularniejszy maślan sodu, dzięki czemu dłużej się uwalnia i skutecznie dociera do dalszych odcinków jelit. Ponadto maślan wapnia jest mniej higroskopijny (czyli mniej chłonie wodę) niż forma sodowa, dlatego preparaty zawierające dobrze zabezpieczony maślan wapnia mogą zawierać wyższe stężenia kwasu masłowego. Kolejną zaletą formy wapniowej jest fakt, że nie „ściąga” wody do światła jelita, przez co nie powoduje biegunek ani luźnych stolców, co czasem może mieć miejsce przy stosowaniu maślanu sodu. Maślan sodu Jest to najbardziej popularna i najlepiej przebadana klinicznie forma maślanu. Wiele badań naukowych przeprowadzono właśnie na soli sodowej. Chociaż ilość sodu w takich suplementach jest relatywnie niewielka, nie każdemu odpowiada ten składnik. Z pewnością maślan sodu nie jest polecany dla bardzo małych dzieci, choć akurat u nich suplementacja nie jest zwykle konieczna. Warto jednak zaznaczyć, że negatywne nastawienie do sodu często jest przesadzone i opiera się na wielu mitach. Dobrej jakości sód (w postaci naturalnej, nieprzetworzonej) jest niezbędny dla zdrowia, dodaje energii i pomaga utrzymać równowagę innych minerałów w organizmie. W pewnych schorzeniach – np. w zespole posturalnego częstoskurczu ortostatycznego (POTS) – zwiększona podaż sodu jest nawet zalecana. Jednak nie oczekujmy, że suplementacja maślanem sodu znacząco zwiększy poziom sodu w organizmie. Tributyryna Tributyryna to gliceryd kwasu masłowego – innymi słowy, cząsteczka, w której trzy cząsteczki maślanu połączone są z gliceryną. Jest ona rodzajem „prebiotycznego generatora maślanu”, czyli substancją stale dostarczającą jelitom odpowiedni poziom kwasu masłowego. Co istotne, tributyryna generuje maślan niezależnie od stanu mikrobiomu jelitowego, dzięki czemu jest skuteczna nawet u osób z poważnymi zaburzeniami mikroflory jelitowej. Można ją również łączyć z probiotykami, co dodatkowo wspiera działanie regeneracyjne jelit. Tributyryna jest rozkładana przez enzymy jelitowe, dzięki czemu w jelicie grubym powstaje wysoki poziom bioaktywnego maślanu – dokładnie tam, gdzie jest on najbardziej potrzebny. Który maślan wybrać ? Jeżeli chodzi o efekt końcowy, między różnymi formami maślanu (solą sodową czy wapniową) nie zauważymy dużej różnicy. Zarówno maślan sodu, jak i wapnia wykonują podobną pracę: wpływają korzystnie na mikrobiom jelitowy, dbają o integralność błony śluzowej jelit oraz ograniczają produkcję cytokin prozapalnych. Osoby, które stosowały obie formy suplementów zazwyczaj nie zgłaszają istotnych różnic w efektach działania. Warto jednak dopasować wybór suplementu do swoich indywidualnych potrzeb: Jeśli unikasz dodatkowego sodu w diecie, korzystniejszą opcją będzie maślan wapnia. Z kolei, jeśli starasz się ograniczać ilość przyjmowanego wapnia (np. z powodu skłonności do tworzenia się kamieni nerkowych lub innych problemów zdrowotnych), lepszym wyborem będzie maślan sodu. Proste? Proste. :) Jeśli możesz stosować obie formy bez szczególnych ograniczeń, spróbuj rotować maślan sodu i wapnia co około 3 miesiące. W ten sposób samodzielnie sprawdzisz, jak reaguje Twój organizm i która forma lepiej Ci służy. Niezależnie od tego, którą postać wybierzesz, zawsze upewnij się, że suplement maślanu jest wysokiej jakości – wolny od niepotrzebnych dodatków, wypełniaczy i substancji mogących negatywnie wpłynąć na Twoje zdrowie. Dawkowanie maślanu – kiedy i ile? Nie ma znaczenia, czy przyjmujemy suplementy maślanu rano czy wieczorem. Niektórzy uważają, że stosowanie go przed snem poprawia trawienie następnego dnia, inni zaś wolą przyjmować go rano, by lepiej przygotować się na aktywności dnia. Najlepiej przetestujmy obie pory dnia, aby sprawdzić, która jest dla nas korzystniejsza. Maślan jest bardzo szybko i efektywnie wchłaniany przez komórki jelitowe (kolonocyty). Jego biodostępność jest wysoka i wynosi około 90–95%. Pozostałe kilka procent jest po prostu wydalane. Optymalna dzienna dawka suplementacyjna wynosi około 1000 mg. Dla uzyskania efektów terapeutycznych zaleca się dawkę w przedziale 600–1200 mg na dobę. W niektórych przypadkach, np. stosując formę maślanu sodu, efekty terapeutyczne mogą się pojawić dopiero przy dawce wyższej – około 3 do 4 gramów dziennie. Zdecydowanie unikajmy jednak przekraczania dawki 8 gramów na dobę. Pamiętajmy także, że suplementację zawsze najlepiej zaczynać od niskich dawek, powoli zwiększając je do optymalnej ilości. Skutki uboczne suplementacji Producenci suplementów zapewniają, że suplementacja maślanem jest całkowicie bezpieczna. Rzeczywiście, zdecydowana większość publikacji naukowych potwierdza, że suplementy maślanu są bardzo dobrze tolerowane – przynajmniej przez osoby ze zdrowym układem pokarmowym. Jednak gdy zagłębimy się w literaturę, można znaleźć także ostrzeżenia, które jasno mówią, że suplementacja maślanu nie zawsze i nie każdemu jest wskazana. Chociaż sam jestem zwolennikiem stosowania dobrej jakości maślanu, nie zalecam go w przypadku poważnych problemów zdrowotnych jelit, szczególnie gdy doszło już do uszkodzenia błony śluzowej. Badania wskazują, że nadmiar maślanu, który przekracza możliwości absorpcyjne nabłonka jelitowego, może paradoksalnie sprzyjać nadmiernemu wzrostowi drobnoustrojów metabolizujących maślan. Jedno z badań laboratoryjnych (in vitro) wykazało, że maślan stosowany w niskich stężeniach (ok. 2 mM) poprawiał integralność bariery jelitowej poprzez wzmocnienie produkcji białek połączeń ścisłych. Jednak w wyższych stężeniach (8 mM) zaobserwowano odwrotny efekt – zwiększoną przepuszczalność bariery jelitowej.33 Mimo wszystko, w praktyce przyjmowanie maślanu w suplementach do dawki 8 gramów dziennie, nawet przez kilka miesięcy, uznawane jest za bezpieczne. Każdy jednak, kto podchodzi świadomie do suplementacji, powinien zaczynać od najniższych dawek, stopniowo zwiększając do tej optymalnej. Najczęściej zgłaszanym efektem ubocznym suplementacji są nudności. Dla części osób problemem jest również specyficzny, nieprzyjemny zapach suplementu. Istnieje także publikacja wskazująca, że bardzo wysoka suplementacja maślanem (powyżej 20 gramów dziennie) może powodować aktywację utajonego wirusa opryszczki pospolitej, objawiającej się pęcherzami na ustach. Jednak takie dawki zdecydowanie nie są rekomendowane. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) uznaje maślan za ogólnie bezpieczny (status GRAS). Ja jednak w przypadku poważnych uszkodzeń błony śluzowej jelit – szczególnie przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego uważam że suplementacja może wyrządzić więcej szkody niż pożytku. I to zarówno suplementacja doustna, jak i lewatywy z maślanem. U osób z łagodniejszymi problemami jelitowymi, w remisji lub z zapaleniami opornymi na leczenie, suplementacja może być dobrym rozwiązaniem. Najmniejsze ryzyko wystąpienia niepożądanych efektów suplementacji mają osoby bez stwierdzonych chorób układu pokarmowego. W każdym przypadku należy unikać dawek znacznie przekraczających poziomy fizjologiczne. Podsumowanie Metabolity wytwarzane przez naszą mikroflorę, a szczególnie maślan, mają kluczowy wpływ na zdrowie niemal wszystkich narządów naszego ciała. Największe korzyści ze stosowania maślanu odczują osoby mające problemy trawienne, takie jak wzdęcia, zaparcia, biegunki, gazy oraz ból i dyskomfort brzucha. A oto krótkie podsumowanie kluczowych właściwości: główne źródło energii dla komórek jelita grubego (kolonocytów), pomaga zapobiegać nowotworom jelita grubego (przez hamowanie enzymu HDAC – deacetylazy histonowej), zwiększa ilość oraz aktywność mitochondriów, zapobiega przedostawaniu się toksyn przez jelita, poprawia wrażliwość na insulinę, redukuje stan zapalny (nie tylko jelit), chroni przed namnażaniem się bakterii chorobotwórczych, chroni mózg przed toksynami, usuwa „mgłę umysłową”, poprawia funkcje poznawcze i nastrój, reguluje układ odpornościowy, poprawia wchłanianie sodu oraz nawodnienie organizmu, odpowiada za zdrową kwasowość jelita grubego (pH 5,7–6,7) wpływa na produkcję hormonu FGF21, który sprzyja długowieczności powoduje wzrost nowych komórek nerwowych w mózgu (neurogeneza)34 Jednak ważne jest, aby zachować ostrożność, ponieważ: maślan w nadmiarze może hamować proliferację komórek macierzystych jelit, suplementacja powinna być stosowana ostrożnie w przypadku ciężkiego zapalenia jelit i uszkodzenia nabłonka, szczególnie w aktywnym wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Wszystkie formy maślanu (sodu, wapnia, magnezu itp.) mają specyficzny, sfermentowany zapach, który – choć nieprzyjemny – świadczy o wysokiej jakości produktu. Nie jest to oznaka zepsucia, ale naturalna cecha dobrej jakości suplementu. Uwaga: Warto pamiętać, że antybiotyk wankomycyna niszczy bakterie produkujące maślan, szczególnie z rodzaju Clostridia, co może znacznie obniżyć poziom tego cennego związku w jelitach. Ciekawostka Podobnie jak inne kwasy tłuszczowe produkowane przez bakterie jelitowe, maślan pełni funkcję „zapachu społecznego”. Badania sugerują, że może on nawet wpływać na postrzeganą atrakcyjność danej osoby.35 Nasz nos potrafi wykryć nawet najmniejsze ilości maślanu – znacznie łatwiej niż inne substancje chemiczne. Wysokie stężenie maślanu wywołuje instynktowną reakcję odrazy, gdyż jest sygnałem zepsucia lub choroby. Jednak w niższych stężeniach delikatny zapach maślanu może informować nas, że dana osoba jest zdrowa, silna i warto nawiązać z nią bliższą relację. I co dalej? Maślan wzbudził duże zainteresowanie naukowców, ponieważ badania komórkowe pokazały, że może mieć działanie przeciwnowotworowe. Okazało się, że skutecznie hamuje wzrost niektórych rodzajów komórek rakowych, aktywując ich naturalny mechanizm samounicestwienia, czyli apoptozę (programowaną śmierć komórki). Jest jednak pewien problem – sam maślan jest bardzo szybko eliminowany z organizmu, przez co nie może skutecznie działać przez dłuższy czas. Żeby obejść tę przeszkodę, naukowcy zaproponowali użycie specjalnych „nośników” – tzw. proleków maślanu. Prolek to taka substancja, którą organizm potrafi sam przekształcić w aktywną postać – w tym wypadku właśnie w maślan. Jednym z takich proleków jest tributyryna. Jest o tyle ciekawa, że w pierwszych badaniach u pacjentów z zaawansowanymi guzami litymi tributyryna potrafiła skutecznie niszczyć komórki rakowe. Obecnie naukowcy testują też przynajmniej dwa preparaty na bazie maślanu o działaniu przeciwnowotworowym: Pivanex (piwaloiloksymetylomaślan), który w badaniach komórkowych zapobiegał tworzeniu przerzutów oraz ograniczał powstawanie nowych naczyń krwionośnych odżywiających guzy. Estry butyroiloksyetylowe, które w komórkach przekształcają się w formaldehyd, a ten z kolei skutecznie zabija komórki rakowe. Innym ciekawym pomysłem, choć jeszcze nieprzetestowanym, jest wstrzykiwanie maślanu lub bakterii produkujących maślan bezpośrednio do guzów i tym samym niszczyć komórki rakowe od środka. Czy zadziała? Czas pokaże, o ile dojdzie do takich badań na szeroką skalę.36 Chociaż badania nad maślanem i jego pochodnymi dają interesujące wyniki, nadal pozostaje to głównie obszarem eksperymentalnym. Jednak potencjał maślanu jako środka wspierającego walkę z nowotworami jest na tyle ciekawy, że zdecydowanie zasługuje na dalsze badania kliniczne. Maślan jest analizowany głównie w funkcji ochronnej, ale badania na komórkach wykazują również jego działanie lecznicze w przypadku nowotworów okrężnicy, skóry, białaczce (w połączeniu z artemizyniną).37 FAQ – najczęściej zadawane pytania Który maślan wybrać – sodu czy wapnia?Jeśli chodzi o samą aktywność biologiczną, nie ma znaczącej różnicy między tymi formami. Która forma jest lepiej przebadana?Bez wątpienia maślan sodu. Na temat formy wapniowej mamy znacznie mniej badań na ludziach, a więcej na zwierzętach (szczególnie krowach). Która forma jest lepsza dla dzieci?Dla małych dzieci (zwłaszcza poniżej 3 roku życia) zdecydowanie lepszy będzie maślan wapnia, gdyż dzieci w tym wieku nie powinny otrzymywać nadmiernej ilości sodu. Starszym dzieciom można podawać obie formy. Mam 75 lat – czy maślan może mi pomóc?Tak, nawet jeśli nie masz wyraźnych problemów trawiennych. Dla osób starszych lepszy jest zwykle maślan sodu, gdyż osoby starsze często mają obniżony poziom sodu, natomiast wapnia mają zwykle pod dostatkiem. Nadmierna suplementacja wapnia może zaszkodzić, więc trzeba z nią uważać. Kiedy mogę się spodziewać pierwszych efektów suplementacji?Według badań i opinii osób suplementujących, pierwsze zauważalne efekty pojawiają się po około 6 tygodniach regularnego stosowania. Jeśli Twoje jelita funkcjonują dobrze, nie spodziewaj się spektakularnych zmian w samym przewodzie pokarmowym. Pozytywne efekty możesz zauważyć np. w poprawie skóry, zwiększeniu odporności lub lepszym funkcjonowaniu mózgu. Jednym zdaniem - pozytywny efekt może być widoczny w innym miejscu niż jelita. Maślan czy tributyryna?Maślan jest szybko wykorzystywany bezpośrednio przez komórki jelitowe. Tributyryna natomiast wolniej się uwalnia i więcej jej trafia do krwiobiegu, działając bardziej ogólnoustrojowo. Jeśli potrzebujesz działania całościowego organizmu, tributyryna będzie korzystniejszym wyborem. Oba związki można bezpiecznie łączyć, jednak powinny być przyjmowane w osobnych posiłkach. Czy maślan to probiotyk?Nie. Maślan NIE jest probiotykiem (nie jest bakterią). Jest natomiast krótkołańcuchowym kwasem tłuszczowym (SCFA), który świetnie współpracuje z probiotykami. Dlatego warto przyjmować go razem z probiotykami – wzajemnie wzmacniają wtedy swoje działanie. Bibliografia: Reddavide R, Rotolo O, Caruso MG, Stasi E, Notarnicola M, Miraglia C, Nouvenne A, Meschi T, De' Angelis GL, Di Mario F, Leandro G. The role of diet in the prevention and treatment of Inflammatory Bowel Diseases. Acta Biomed. 2018 Dec 17;89(9-S):60-75. doi: 10.23750/abm.v89i9-S.7952. PMID: 30561397; PMCID: PMC6502201. Kallus SJ, Brandt LJ. The intestinal microbiota and obesity. J Clin Gastroenterol. 2012 Jan;46(1):16-24. doi: 10.1097/MCG.0b013e31823711fd. PMID: 22064556. Zhang L., Liu C., Jiang Q., Yin Y., „Butyrate in energy metabolism: There is still more to learn”, Trends Endocrinol Metab, 2021; 323:159–69, doi: 10.1016/j.tem.2020.12.003. Qin J, Li Y, Cai Z, Li S, Zhu J, Zhang F, et al. A metagenome-wide association study of gut microbiota in type 2 diabetes. Nature (2012) 4907418:55–60. doi: 10.1038/nature11450 Davie JR. Inhibition of histone deacetylase activity by butyrate. J Nutr. 2003 Jul;133(7 Suppl):2485S-2493S. doi: 10.1093/jn/133.7.2485S. PMID: 12840228. Canani R.B., Costanzo M.D., Leone L., Pedata M., Meli R., Calignano A. (2011). Potential beneficial effects of butyrate in intestinal and extraintestinal diseases. World Journal of Gastroenterology, 17(12):1519-28. DOI: 10.3748/wjg.v17.i12.1519. Vighi G, Marcucci F, Sensi L, Di Cara G, Frati F. Allergy and the gastrointestinal system. Clin Exp Immunol. 2008 Sep;153 Suppl 1(Suppl 1):3-6. doi: 10.1111/j.1365-2249.2008.03713.x. PMID: 18721321; PMCID: PMC2515351. Arpaia N, Campbell C, Fan X, et al. Metabolites produced by commensal bacteria promote peripheral regulatory T-cell generation. Nature. 2013 Dec 19;504(7480):451-455. doi: 10.1038/nature12726. PMID: 24226773; PMCID: PMC3869884. Chen J, Vitetta L. The Role of Butyrate in Attenuating Pathobiont-Induced Hyperinflammation. Immune Netw. 2020 Feb 4;20(2):e15. doi: 10.4110/in.2020.20.e15. PMID: 32395367; PMCID: PMC7192831. Bourassa MW, Alim I, Bultman SJ, Ratan RR. Butyrate, neuroepigenetics and the gut microbiome: Can a high fiber diet improve brain health? Neurosci Lett. 2016 Jun 20;625:56-63. doi: 10.1016/j.neulet.2016.02.009. PMID: 26868600; PMCID: PMC4903954. Walsh ME, Shi Y, Van Remmen H. The effects of dietary restriction on oxidative stress in rodents. Free Radic Biol Med. 2014 Nov;66:88-99. doi: 10.1016/j.freeradbiomed.2013.05.037. PMID: 23743291; PMCID: PMC4105179. Zhang J, Rane G, Dai X, et al. Ageing and the telomere connection: An intimate relationship with inflammation. Ageing Res Rev. 2016;25:55-69. doi: 10.1016/j.arr.2015.11.006. Beisner J, Filipe Rosa L, Kaden-Volynets V, Stolzer I, Günther C, Bischoff SC. Prebiotic inulin and sodium butyrate attenuate obesity-induced intestinal barrier dysfunction by induction of antimicrobial peptides. Front Immunol (2021) 12:678360. doi: 10.3389/fimmu.2021.678360 den Besten G, Bleeker A, Gerding A, van Eunen K, Havinga R, van Dijk TH, et al. Short-chain fatty acids protect against high-fat diet-induced obesity via a PPARgamma-dependent switch from lipogenesis to fat oxidation. Diabetes (2015) 647:2398–408. doi: 10.2337/db14-1213 Li Z, Yi CX, Katiraei S, Kooijman S, Zhou E, Chung CK, et al. Butyrate reduces appetite and activates brown adipose tissue via the gut-brain neural circuit. Gut (2018) 677:1269–79. doi: 10.1136/gutjnl-2017-314050 Gao F, Lv YW, Long J, Chen JM, He JM, Ruan XZ, et al. Butyrate improves the metabolic disorder and gut microbiome dysbiosis in mice induced by a high-fat diet. Front Pharmacol (2019) 101040:1040. doi: 10.3389/fphar.2019.01040 Lin HV, Frassetto A, Kowalik EJ Jr., Nawrocki AR, Lu MM, Kosinski JR, et al. Butyrate and propionate protect against diet-induced obesity and regulate gut hormones via free fatty acid receptor 3-independent mechanisms. PLoS One (2012) 74:e35240. doi: 10.1371/journal.pone.0035240 Canfora EE, van der Beek CM, Jocken JWE, Goossens GH, Holst JJ, Olde Damink SWM, et al. Colonic infusions of short-chain fatty acid mixtures promote energy metabolism in overweight/obese men: a randomized crossover trial. Sci Rep (2017) 71:2360. doi: 10.1038/s41598-017-02546-x Long Nam Nguyen, Livia Cristina Liporagi Lopes, Radames J. B. Cordero, Joshua D. Nosanchuk, Sodium butyrate inhibits pathogenic yeast growth and enhances the functions of macrophages, Journal of Antimicrobial Chemotherapy, Volume 66, Issue 11, November 2011, Pages 2573–2580, https://doi.org/10.1093/jac/dkr358 Miranda M, Morici JF, Zanoni MB, Bekinschtein P. Brain-Derived Neurotrophic Factor: A Key Molecule for Memory in the Healthy and the Pathological Brain. Front. Cell. Neurosci. 2019;13:363. doi: 10.3389/fncel.2019.00363 Roman M. Stilling, Marcel van de Wouw, Gerard Clarke, Catherine Stanton, Timothy G. Dinan, John F. Cryan,The neuropharmacology of butyrate: The bread and butter of the microbiota-gut-brain axis?,Neurochemistry International,Volume 99,2016, Pages 110-132, ISSN 0197-0186, https://doi.org/10.1016/j.neuint.2016.06.011. Davie JR. Inhibition of histone deacetylase activity by butyrate. J Nutr. 2003 Jul;133(7 Suppl):2485S-2493S. doi: 10.1093/jn/133.7.2485S. PMID: 12840228. Epigenetic Gene Expression and Regulation Chiu CT, Wang Z, Hunsberger JG, Chuang DM. Therapeutic potential of mood stabilizers lithium and valproic acid: beyond bipolar disorder. Pharmacol Rev. 2013 Jan 8;65(1):105-42. doi: 10.1124/pr.111.005512. PMID: 23300133; PMCID: PMC3565922. Fuchikami M, Yamamoto S, Morinobu S, Okada S, Yamawaki Y, Yamawaki S. The potential use of histone deacetylase inhibitors in the treatment of depression. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2016 Jan 4;64:320-4. doi: 10.1016/j.pnpbp.2015.03.010. Epub 2015 Mar 25. PMID: 25818247. Cheung SG, Goldenthal AR, Uhlemann AC, Mann JJ, Miller JM, Sublette ME. Systematic Review of Gut Microbiota and Major Depression. Front Psychiatry. 2019 Feb 11;10:34. doi: 10.3389/fpsyt.2019.00034. PMID: 30804820; PMCID: PMC6378305. Jiaming Liu, Jing Sun, Fangyan Wang, Xichong Yu, Zongxin Ling, Haixiao Li, Huiqing Zhang, Jiangtao Jin, Wenqian Chen, Mengqi Pang, Junjie Yu, Yiwen He, Jiru Xu, "Neuroprotective Effects of Clostridium butyricum against Vascular Dementia in Mice via Metabolic Butyrate", BioMed Research International, vol. 2015, Article ID 412946, 12 pages, 2015. https://doi.org/10.1155/2015/412946 Rios-Covian D, Gueimonde M, Duncan SH, Flint HJ, de los Reyes-Gavilan CG. Enhanced butyrate formation by cross-feeding between Faecalibacterium prausnitzii and Bifidobacterium adolescentis. FEMS Microbiol Lett. 2015 Nov;362(21):fnv176. doi: 10.1093/femsle/fnv176. Epub 2015 Sep 28. PMID: 26420851. Smith EA, Macfarlane GT. Enumeration of human colonic bacteria producing phenolic and indolic compounds: effects of pH, carbohydrate availability and retention time on dissimilatory aromatic amino acid metabolism. J Appl Bacteriol (1996) 813:288–302. doi: 10.1111/j.1365-2672.1996.tb04331.x Smith EA, Macfarlane GT. Dissimilatory amino acid metabolism in human colonic bacteria. Anaerobe (1997) 35:327–37. doi: 10.1006/anae.1997.0121 Iriki T, Tamura K, Ishii M, Tanaka H, Miyamoto T, Onda K. Concentrations of ketone body and antidiuretic hormone in cerebrospinal fluid in response to the intra-ruminal administration of butyrate in suckling calves. Anim Sci J. 2009 Dec;80(6):655-61. doi: 10.1111/j.1740-0929.2009.00683.x. PMID: 20163655. Aitoro R, Paparo L, Amoroso A, Di Costanzo M, Cosenza L, Granata V, et al. Gut microbiota as a target for preventive and therapeutic intervention against food allergy. Nutrients (2017) 9(7):672. doi: 10.3390/nu9070672 Peng L, He Z, Chen W, Holzman IR, Lin J. Effects of butyrate on intestinal barrier function in a Caco-2 cell monolayer model of intestinal barrier. Pediatr. Res. 2007;61:37–41. https://doi.org/10.1203/01.pdr.0000250014.92242.f3 P. Kundu et al., Neurogenesis and Prolongevity Signaling in Young Germ-Free Mice Transplanted With the Gut Microbiota of Old Mice, Sci Transl Med, 2019, nr 11(518). Stilling RM, van de Wouw M, Clarke G, Stanton C, Dinan TG, Cryan JF. The neuropharmacology of butyrate: The bread and butter of the microbiota-gut-brain axis? Neurochem Int. 2016 Oct;99:110–132. doi: 10.1016/j.neuint.2016.06.011 Tirandaz H, Mohammadi E. Efficient tumor targeting by anaerobic butyrate-producing bacteria. Med Hypotheses. 2013 May;80(5):675-8. doi: 10.1016/j.mehy.2013.01.024. Epub 2013 Feb 12. PMID: 23410499. Singh NP, Lai HC. Synergistic cytotoxicity of artemisinin and sodium butyrate on human cancer cells. Anticancer Res. 2005 Nov-Dec;25(6B):4325-31. PMID: 16309236.
